مصادر اشعار ديوان منسوب به اميرالمؤمنين عليه السلام ـ علامه حسن زاده آملی

همان طور كه جمع كثيرى از علماء و فصحاء بر جمع خطب و كتب و رسايل امام على بن ابى طالب عليه السلام اهتمام داشته اند , نيز عده اى از ادباء و دانشمندان كه تعداد آنها به 17 نفر بالغ است , پر جمع اشعار منسوب به آن حضرت همت گماشته اند كه اقدم از همه ابواحمد عبدالعزيز جلودى متوفاى سنه 332 هجرى قمرى است .
شخص نامبرده را كتابى است به نام [ كتاب شعر على عليه السلام] كه در آن مقدار زيادى از اشعار منسوب به آن حضرت را جمع آورى كرده است . نكته اى كه در اينجا قابل ملاحظه است اين است كه عده اى از محققان در صحت انتساب اشعار ياد شده به حضرت وصى عليه السلام مناقشه كرده اند . مثلا مرحوم مجلسى در مقدمات بحار عبارتى را آورده است كه ترجمت قسمتى از آن بدين قرار است : [ انتساب كتاب ديوان به حضرت امير عليه السلام مشهور است ولى از آنجا كه اشعار موجود در آن در كتب ديگر نيز موجود است , حكم به صحت انتساب همه آنها به آن حضرت تشكل مى نمايد]

. بر همين اساس حضرت استاد حسن زاده دامت توفيقاته بر آن شد كه تحقيق جامعى را در باره اشعار منسوب به امام على بن ابى طالب عليه السلام آغاز كند و صحت و عدم صحت انتساب آنهارا معلوم سازد . كه بحمد الله بر اين عمل توفيق يافت و مأخذ و مصادر كثيرى از اشعار مزبور را مشخص نمود .

حضرت استاد خود در اين باره مى فرمايد : [ ما ضمن تحقيقات و مطالعات علمى خودمان متوجه شديم كه بسيارى از اشعار موجود در ديوان منسوب به اميرالمؤمنين عليه السلام از ديگران است و ربطى به آن حضرت ندارد , و بعضى از اشعار ديوان , مفاد فرموده هاى آن حضرت است كه شاعرى آن را به نظم در آورده و بعدد كم كم خود آن شعر نيز به آن جناب نسبت داده شده است . مانند يا حار حمدان من يميت يرنى . . . الخ كه سيد حميرى در اين اشعار مضمون فرموده حضرت امير عليه السلام را به نظم كشيده و بعدها به آن جناب انتساب يافته است .
بلى بنابر فرموده علامة طباطبايى قدس سره , تنها چيزى را كه از آن اشعار مى توان به آن حضرت نسبت داد , رجزهايى است كه در جنگها از آن جناب نقل شده است كه ما باز هم در باره خود اين رجزها عرايضى داريم ] .
اين اثر استاد فعلا به صورت مخطوط نزد ايشان محفوظ است و هنوز منتشر نشده است .